4 april 2024
De Oegandese Hidaya komt in 2017 naar Nederland. In februari 2024 hoort ze dat ze een verblijfsvergunning krijgt.
De telefoon gaat. Nietsvermoedend neemt Hidaya op. Aan de andere kant van de lijn hoort ze de stem van een medewerker van de IND: “Je krijgt een verblijfsvergunning. Je mag in Nederland blijven.” Hidaya’s leven staat op z’n kop. Ze is blij, maar tegelijkertijd teleurgesteld. Waarom kostte het de IND zeven jaar om haar een verblijfsvergunning te geven? Zonder verblijfsvergunning stond haar leven zeven jaar stil, terwijl haar verhaal onveranderd is gebleven.
Hidaya: “Vier maanden na mijn aankomst in Nederland hoorde ik dat ik niet in Nederland mocht blijven. De IND geloofde mijn verhaal niet. Waarom? Geen idee. Dat vertellen ze je niet. Ik denk dat er iets in mijn verhaal ontbrak, maar wat precies, geen idee.”
Doordat haar asielaanvraag is afgewezen moet Hidaya het azc verlaten. Binnen 28 dagen moet ze Nederland uit. Doet ze dit niet, dan kan ze in detentie komen. Uit angst hiervoor verlaat Hidaya het azc ruim binnen de aangegeven periode. Ze gaat op zoek naar onderdak en een ‘sense of belonging’: “Teruggaan was voor mij geen optie. Queer zijn is in Oeganda is verboden. Als er al een klein vermoeden is dat je queer bent, kun je vermoord worden.”
Zonder verblijfsvergunning je weg vinden
“Na ronddwalen door verschillende steden eindigde ik in Amsterdam. Hier kwam ik aanraking met het ASKV. Zij wezen me de weg in Amsterdam. Zo vond ik onderdak in een nachtopvang en kwam ik in aanraking met het Wereldhuis. Bij het Wereldhuis worden verschillende activiteiten georganiseerd, zoals yoga, Nederlandse les en kun je een hapje eten. Hier spendeerde ik het grootste deel van mijn dagen.”
Bij het Wereldhuis komt Hidaya in aanraking met Amsterdam City Rights, een netwerk voor een door ongedocumenteerden. Dit geeft haar kracht. Zonder verblijfsvergunning mag ze vrijwel niks, maar haar stem, die heeft ze nog wel. Ze wordt een prominent activiste. Hidaya: “Een van de dingen waar ik het meest trots op ben zijn de gesprekken die we met politici hadden in 2018/2019. De situatie in de nachtopvang was niet oké en dit wilden we aankaarten. Zo kregen we het voor elkaar dat de nachtopvang een 24-uurs opvang werd. Hier ben ik heel trots op.”
Ook wil Hidaya zich nuttig voelen, iets bijdragen. Via het Wereldhuis kan ze op vrijwillige basis les geven in computervaardigheden zoals Excel en Powerpoint. Het geeft haar een doel in het leven. Daarnaast geeft het haar rust in een stressvolle periode. De onzekerheid raakt haar namelijk hard. “Je hebt eigenlijk twee opties als je geen verblijfsvergunning krijgt: de straat op en survival mode of je kiest ervoor om naar een ander land te gaan. Ik wilde in Nederland blijven. Met name nadat ik betrokken raakte bij Amsterdam City Rights en het ASKV. Ik zag dat mensen in me geloofden en dat er perspectief was. En dat ik wat kon betekenen voor ongedocumenteerden en voor hen op kon komen.”
Een nieuwe procedure
In 2022 start Hidaya met hulp van het ASKV een nieuwe procedure. Want het juridisch team van het ASKV ziet wel degelijk dat er perspectief is voor haar. Zo komt er onder andere nieuw bewijsmateriaal boven water. Daarnaast speelt mee dat ze op persoonlijk vlak grote stappen zet en actief is in de community. In 2023 verergert ook de situatie in Oeganda. Naast het hebben van seks tussen mensen van hetzelfde geslacht, wordt nu ook het ‘aanzetten’ hiervan bij wet verboden. “Ik vertelde precies hetzelfde verhaal als zeven jaar geleden. Toch was het deze keer anders.” Hidaya krijgt een verblijfsvergunning op grond van haar seksuele geaardheid.
Een vergunning. En nu?
“Ik ben blij, maar ook teleurgesteld in het systeem. Ze hadden zeven jaar nodig om mij een verblijfsvergunning te geven. In die zeven jaar heb ik zoveel gemist. Als je geen verblijfsvergunning hebt ben je nutteloos. Je kunt geen leven starten, niet eens officieel vrijwilligerswerk doen. Ik vind dat het systeem verbeterd moet worden. Er gaat echt veel mis. Niemand neemt verantwoordelijkheid. Ik hoop dat de situatie verandert en dat mensen niet meer jaren hoeven te wachten totdat hun situatie geëvalueerd is. Het systeem moet rechtvaardig worden.”
Hidaya vindt dat vooral de strakke werkinstructies bij de IND zorgen voor een heel bekrompen systeem. “Als je niet zegt wat ze willen horen, dan ben je verloren. Als je luistert naar iemands verhaal moet je gewoon luisteren en achteraf evalueren. Het verhaal van iemand uit Oeganda is immers heel anders dan het verhaal van iemand uit Nigeria.”
Ze vindt het gek dat haar leven nu pas start. “Ik kan nu zoveel dingen doen. Ik kan reizen, formeel werken en belasting betalen. Eindelijk écht bijdragen aan de samenleving. Het lijkt me leuk om te werken in de elektrotechniek. Ik ben heel technisch en hou van uitdagingen. Voor een carrière is het nooit te laat. Er zijn zoveel mensen die zwart werken en niet kunnen niet bijdragen aan de economie. Ik vind dat zo zonde.”
Het systeem heeft van Hidaya een activiste gemaakt. Ze werd gedwongen om zich uit te spreken. Hidaya: “Mijn situatie heeft me een stuk extroverter gemaakt. Als activiste zal ik altijd blijven strijden voor de rechten van mensen zonder verblijfsvergunning en voor een rechtvaardig systeem.”