18 januari 2022
Er wordt vaak gedacht dat iedereen die als Nederlander in Suriname geboren is, geldige verblijfspapieren heeft. Toch is dat niet zo. Noodgedwongen verblijven veel oudere Surinamers in de Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV). De LVV is bedoeld voor mensen die geen geldige verblijfspapieren hebben. Samen met hen wordt onderzocht of verblijf in Nederland mogelijk is of dat zij toch terug kunnen keren naar hun land van herkomst.
Veel oudere Surinamers in de LVV, zijn in Suriname geboren als Nederlander. In Suriname groeiden zij op met de Nederlandse taal en cultuur. Op school leerden zij over Willem van Oranje en andere ‘helden’ uit de Nederlandse geschiedenis. Na de onafhankelijkheid van Suriname stichtten zij vaak een gezin in Nederland. Inmiddels hebben velen van hen hier kinderen en kleinkinderen. Toch leven zij hier al decennia zonder geldige verblijfspapieren. Dit komt omdat toen Suriname in 1975 onafhankelijk werd, in de zogenaamde Toescheidingsovereenkomst was overeengekomen dat wie in 1975 in Nederland woonde, de Nederlandse nationaliteit behield, maar wie in Suriname verbleef, de Nederlandse nationaliteit verloor.
Dit voelt enorm onrechtvaardig, temeer omdat veel mensen zich hier niet bewust van waren. Volgens de IND hebben deze mensen vrijwillig afstand gedaan van hun Nederlandse nationaliteit, maar velen zeggen dat ze er nooit bewust afstand van hebben gedaan. Ze zijn zoals ze zelf zeggen “onder de Nederlandse vlag geboren” en hadden nooit verwacht verstrikt te raken in een wirwar van procedures en rechtszaken. Laat staan dat ze gekozen hebben voor een leven zonder papieren op straat.
Deze oudere mannen (en een enkele vrouw) zijn volkomen geworteld in de Nederlandse taal en cultuur. “Als je vroeger thuis geen Nederlands sprak, kreeg je een tik”, vertelt meneer Aalstein (60) lachend. Er is altijd een bijzondere band geweest tussen Nederland en Suriname. Maar voor de Nederlandse overheid zijn het ‘vreemdelingen’ zonder geldige verblijfspapieren. Dat doet veel pijn. In Suriname kennen ze niemand, teruggaan is voor velen al lang geen optie meer. Daarbij worden ze ouder en met ouderdom (vooral als je dakloos bent) komen ook de gebreken.
Familieleden in Nederland doen vaak wat zij kunnen. Toch stapelen de procedures zich zonder succes op. Er is geen speciale regeling voor deze mensen. En er is ook geen vrijstelling van een machtiging tot voorlopig verblijf (MVV) of visumontheffing, zoals die er wel is voor mensen uit EU-landen, Turkije, Canada, Verenigde Staten, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland. Hierdoor worden mensen geacht een aanvraag voor een verblijfsvergunning in Suriname te doen. Maar als zij dat doen, leidt dat vaak na maanden wachten en dikwijls veel geld lenen tot een afwijzing.
Dit overkwam ook meneer Aalstein. Na jaren van mislukte procedures, volgde hij het advies van de IND op. Hij vertrok naar Paramaribo met zijn (Nederlandse) dochtertje om bij de familie van zijn vrouw de MVV af te wachten. Maar ondanks dat zijn dochter zijn naam draagt en hij overduidelijk een verzorgende rol heeft, werd zijn aanvraag afgewezen. Teleurgesteld keerden ze terug. Het was een enorme domper voor de familie. Zowel financieel als in andere opzichten. Het kostte hem uiteindelijk zijn huwelijk en hoewel hij nog steeds een zeer hechte band met zijn dochter heeft, heeft hij nog altijd geen verblijfsvergunning.
Om het hoofd boven water te houden, waren ze vaak aangewezen op zwartwerk of kleine criminaliteit. Dit leidde niet zelden tot veroordelingen en lange periodes in vreemdelingendetentie. Zelfs voor kleine vergrijpen komen ze soms in grote problemen. Zo belandde meneer Baarwijk (54) in vreemdelingendetentie na het drinken van een blikje Bacardi Cola in het Oosterpark. Wist hij veel dat je daar geen alcohol mag drinken. In totaal zat hij vijftien maanden vast, van een uitzetting kwam het niet.
Alleen als er sprake is van een smetteloos verleden en een aantoonbare verzorgende taak binnen het gezin, maken deze mannen kans op een verblijfsvergunning. En zelfs dan kan het nog misgaan, bijvoorbeeld omdat ze niet op het juiste adres staan ingeschreven.
Sommigen proberen te verbergen dat ze ongedocumenteerd zijn, ze schamen zich. Ze kunnen het niet aan anderen uitleggen waarom hun oudere broer een goede baan op de universiteit heeft, en hun zus net een nieuw huis heeft gekocht, terwijl zijzelf “zo in de shit zitten”. “Ze gaan toch denken dat het je eigen schuld is”, zegt meneer Lonskerk (52).
Misschien dat dit probleem mede hierom niet zo bekend is. Het wordt grotendeels opgevangen en soms ook stilgehouden binnen de Surinaamse gemeenschap. Maar nu deze mensen ouder worden en meer zorg nodig hebben, wordt het probleem zichtbaarder. Ook bij de GGD, De Regenboog Groep en ASKV kloppen steeds vaker mensen die als Nederlander in Suriname geboren zijn aan voor hulp. We doen daarom een beroep op de Nederlandse overheid, er zou een speciale pardonregeling moeten komen voor deze groep.
En dat is ook haalbaar. Want het is een afgebakende groep – lang verblijvende oudere Surinaamse ex-Nederlanders – die mogelijk niet eens zo heel groot is. Er kan geen sprake zijn van ‘aanzuigende werking’ want het worden er nooit meer. Een pardon zou ook recht doen aan een groeiend bewustzijn van ons koloniale verleden en de verantwoordelijkheden die dat met zich meebrengt.
Wat zou het een mooi gebaar zijn om deze mensen, na meer dan twintig à dertig jaar zonder papieren te hebben geleefd, eindelijk een kans te geven om mee te doen, in plaats van hen verder te marginaliseren. Zoals meneer Lonskerk wiens droom het is bij de plantsoenendienst te werken. Hij heeft de contacten al gelegd … nu de vergunning nog.